fbpx

Η επίδραση του καφέ στην υγεία του ανθρώπου

Ο καφές μπορεί να θεωρηθεί ένα από τα πιο λατρεμένα ροφήματα του Έλληνα. Η καταγωγή του καφέ εντοπίζεται κάπου στην Αιθιοπία, καθώς εκεί τον ανακάλυψαν άραβες έμποροι, οι οποίοι τον μεταφέρανε αργότερα στα μέρη τους. Ο καφές στην εποχή μας καλλιεργείται σε πάνω από εβδομήντα χώρες.

Υπάρχουν δυο βασικές ποικιλίες καφέ. Η ποικιλία “coffea Arabica” και η ποικιλία “coffea robusta”. Τα καφεόδεντρα είναι αειθαλείς θάμνοι, τα οποία περιέχουν δύο πράσινα σπέρματα καφέ. Οι συγκεκριμένοι σπόροι είναι άοσμοι. Όταν συλλεχτούν καβουρντίζονται όπου αποκτούν ένα σκούρο καστανό χρώμα αλλά και άρωμα. Κατά τη διάρκεια του καβουρδίσματος τα αρωματικά έλαια, τα οξέα και η καφεΐνη εξασθενούν με αποτέλεσμα να αλλάζουν τη γεύση και το άρωμα του καφέ. Στη συνέχεια ο καφές αλέθεται. Ανάλογα με το βαθμό της άλεσης κατηγοριοποιείται σε χοντρά αλεσμένο καφέ, μέτρια αλεσμένο (γαλλικός), ψιλά αλεσμένο (espresso) και πολύ ψιλά αλεσμένο (ελληνικός).

Ο καφές περιέχει πληθώρα συστατικών, όπως οι πολυφαινόλες και τα αντιοξειδωτικά, από τα οποία το πιο γνωστό είναι η καφεΐνη. Με την καφεΐνη έχουν συνδεθεί διάφορες από τις ευεργετικές ή και τις δυσμενείς επιδράσεις του καφέ στην υγεία. Αρκετές συζητήσεις επίσης έχουν γίνει για το ποιός καφές περιέχει την περισσότερη καφεΐνη. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι η ποσότητα της καφεΐνης εξαρτάται από την ποικιλία, τις συνθήκες παραγωγής, τον χρόνο εκχύλισης, το βαθμό άλεσης και αρκετά άλλα τεχνικά ζητήματα.

Για παράδειγμα, 1 κούπα 240 ml καφέ φίλτρου φαίνεται ότι περιέχει περίπου 100mg καφεΐνης. Παρ’ όλα αυτά, σε μια μελέτη η οποία ανέλυσε το περιεχόμενο σε καφεΐνη του ίδιου τύπου καφέ από το ίδιο μαγαζί σε 6 διαφορετικές στιγμές κυμαινότανε από 130-282mg/240ml.

Σε γενικές γραμμές, ο καφές με την περισσότερη καφεΐνη είναι ο φίλτρου και ο στιγμιαίος. Στη συνέχεια, ακολουθεί ο espresso και ο ελληνικός. Ο καφές φαίνεται να σχετίζεται με αρκετές ασθένειες στις οποίες συμβάλλει είτε ευεργετικά είτε δυσμενώς. Για παράδειγμα, η κατανάλωση του καφέ δείχνει να έχει ελάχιστη ή καμιά επίδραση, θετική ή αρνητική στην ανάπτυξη του καρκίνου. Αν υπάρχει ευεργετική επίδραση, πιθανότατα σχετίζεται με την παρουσία των πολυφαινολών. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι ο καφές μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στο Alzheimer, τη νόσο Πάρκινσον, τις καρδιοπάθειες, το διαβήτη τύπου 2, την κίρρωση του ήπατος και τη χολή.

Τα ευεργετικά αποτελέσματα του καφέ στον διαβήτη τύπου 2 φαίνεται να σχετίζονται με άλλα συστατικά του καφέ κι όχι απαραίτητα με την καφεΐνη, ακριβώς επειδή άτομα που κατανάλωναν ντεκαφεϊνέ είχαν ακόμα χαμηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν διαβήτη τύπου 2.

Η πληθώρα των αντιοξειδωτικών ουσιών επίσης, στον καφέ φαίνεται ότι εμποδίζει τις ελεύθερες ρίζες να προκαλούν καταστροφή των κυττάρων. Όσον αφορά το θέμα των καρδιοπαθειών τα δεδομένα είναι αρκετά διφορούμενα. Το 2008 έγινε γενικά αποδεκτό, ακόμα και από την Αμερικανική Καρδιολογική Ένωση, ότι υπήρχαν ασάφειες όσον αφορά τα ευρήματα που συνέδεαν αυξημένη κατανάλωση καφέ με καρδιοπάθειες. Τε- λευταίες έρευνες έχουν καταλήξει και αυτές σε ασαφή αποτελέσματα, πράγμα που δείχνει ότι απαιτούνται περαιτέρω έρευνες σε αυτόν τον τομέα.

Η καφεΐνη φαίνεται ότι δρα ευεργετικά και στην απώλεια του βάρους. Έρευνα έδειξε ότι η καφεΐνη αυξάνει τον μεταβολικό ρυθμό, την οξείδωση των λιπών και τις θερμογενετικές δραστηριότητες. Όλες αυτές οι διεργασίες συμβάλλουν στη ρύθμιση του βάρους και την απώλεια των κιλών. Σε έρευνα, μια κατανάλωση 300mg καφεΐνης (περίπου 2-3 ποτήρια γαλλικού καφέ) συνέβαλε σε μια μικρή αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης, η οποία όμως συνολικά συνέβαλε στη διατήρηση του βάρους.

Παρ’ όλα αυτά, τα δεδομένα όσον αφορά την απώλεια βάρους πρέπει να εκτιμηθούν προσεκτικά και να μη θεωρηθούν σίγουρα. Στην τελική, και να βοηθά ως ένα βαθμό στην απώλεια βάρους είναι αρκετές και οι παρενέργειες τις οποίες προκαλεί και οι οποίες πρέπει να εκτιμηθούν με πολύ προσοχή. Έρευνα έδειξε ότι όταν η κατανάλωση καφεΐνης είναι μέτρια, τότε δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες παρενέργειες.

Συνηθισμένες παρενέργειες του καφέ είναι η ταχυκαρδία, το στρες, το τρεμούλιασμα. Η ακριβής ποσότητα που προκαλεί παρενέργειες ποικίλει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από το βάρος τους και την ευαισθησία τους στον καφέ. Για τους πολύ ευαίσθητους συστήνεται να μην καταναλώνουν πάνω από 300-400mg καφεΐνης ώστε να αποφύγουν συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, ναυτία, αγωνία.

Η καφεΐνη στο παρελθόν είχε συσχετισθεί με αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Τα αποτελέσματα και σε αυτό τον τομέα είναι πια διφορούμενα. Συνήθως προτείνεται όχι πάνω από 200mg καφεΐνης (2 ποτήρια γαλλικού) ημερησίως. Παρ’ όλ’ αυτά, τα άτομα που καταναλώνουν συχνά καφεΐνη μπορεί να παρουσιάσουν ένα είδος ανοχής και να μην τους επηρεάζει ιδιαίτερα. Σε γενικές γραμμές, όντως πάνω από 300mg καφεΐνης (περίπου 2-3 ποτήρια γαλλικός καφές) μπορεί να προκαλέσουν ναυτία, πονοκέφαλο, αϋπνία, αυξημένο άγχος.

Η διάσπαση της καφεΐνης γίνεται στο συκώτι και εξαρτάται από την κατάσταση των ενζύμων του συκωτιού. Ηλικιωμένοι όπου έχουν χαμηλή ενζυματική λειτουργία του συκωτιού δεν μπορούν εύκολα να ανεχθούν την καφεΐνη. Μικρές ποσότητες καφεΐνης (50-100mg, δηλαδή 1-2 ελληνικοί καφέδες περίπου) συνήθως είναι ανεκτές από τους περισσότερους ηλικιωμένους. Άτομα που έχουν αναιμία πρέπει να είναι αρκετά προσεκτικά με την κατανάλωση του καφέ επειδή οι πολυφαινόλες που περιέχει δεσμεύουν τον σίδηρο. Οι πολυφαινόλες του καφέ όσο ευεργετικά φαίνεται να δρουν σε θέματα του καρκίνου, τόσο αρνητικά επιδρούν στο θέμα του σιδήρου. Καλό είναι να υπάρ- χει 1 ώρα απόσταση από την κατανάλωση πηγής σιδήρου και την πρόσληψη καφέ.

Παλιότερα υπήρχαν αναφορές όσον αφορά την κατανάλωση του καφέ και το ασβέστιο. Αυτές οι αναφορές φαίνεται ότι έχουν αρκετές ασάφειες και δεν είναι πια σίγουρο ότι ο καφές δεσμεύει το ασβέστιο. Έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες που καταναλώνουν αρκετά γαλακτοκομικά και καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ασβέ- στιο, δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη μείωση της οστικής τους μάζας εξαιτίας της κατανάλωσης καφέ. Επειδή όμως παραμένει ασαφές το όλο ζήτημα, καλό είναι τα άτομα με οστεοπόρωση να είναι προσεκτικά όταν καταναλώνουν πηγές ασβεστίου. Ας έχουν κάποια ώρα απόσταση μεταξύ της πρόσληψης πηγής ασβεστίου και της κατανάλωσης καφέ.

Όσον αφορά την εγκυμοσύνη, υπάρχουν και εκεί διφορούμενα αποτελέσματα τα οποία συσχετίζουν την αυξημένη κατανάλωση καφέ με την αργή ανάπτυξη του εμβρύου και το χαμηλό βάρος γέννησης. Είναι ευρέως γνωστό ότι η καφεΐνη περνά μέσα από τον πλακούντα ελεύθερα, όπου εκεί δεν υπάρχουν ένζυμα τα οποία βοηθούν στη διάσπαση της καφεΐνης. Οι κύριες ανησυχίες είναι η αποβολή και η περιορισμένη ανάπτυξη του εμβρύου. Μεγάλη προοδευτική έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόσληψη καφεΐνης πριν τη σύλληψη και κατά την εγκυμοσύνη πρέπει να περιοριστεί.

Σε αυτή τη μελέτη υπήρχε σχέση μεταξύ της κατανάλωσης καφεΐνης από την μητέρα και την επίδρασή της στην ανάπτυξη του εμβρύου. Η μελέτη βρήκε ότι ο κίνδυνος μειωνόταν για τις γυναίκες που κατανάλωναν λιγότερο από 100mg καφεΐνης. Με λίγα λόγια, υψηλή κατανάλωση καφεΐνης επηρεάζει τη γονιμότητα, και οι συστάσεις είναι ότι οι γυναίκες που θέλουν να μείνουν έγκυες ή είναι έγκυες δεν πρέπει να καταναλώνουν πάνω από 1-2 ποτήρια καφέ ημερησίως. Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι ο καφές δεν βοηθά στην ενυδάτωση του οργανισμού.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ιατρικής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α. (2004) μπορούν και τα καφεΐνούχα τρόφιμα να συμβάλλουν στην ενυδάτωση του οργανισμού. Αρκεί να μην ξεπερνούν τα 2-3 ποτήρια ημερησίως. Τέλος για το θέμα του εθισμού, η καφεΐνη δεν θεωρείται εθιστική ουσία. Οι εθιστικές ουσίες πρέπει να προκαλούν προβλήματα σε άτομα ή γενικότερα στην κοινωνία και να προκαλούν μια ακατανίκητη επιθυμία για κατανάλωση. Η καφεΐνη δεν φαίνεται να τα προκαλεί αυτά.

Συμπερασματικά, ο καφές, η λατρεμένη συνήθεια των Ελλήνων, σε μια μέτρια κατανάλωση φαίνεται να ενεργεί ευεργετικά στη υγεία του ανθρώπου. Οποιαδήποτε όμως υπερβολή, όπως και σε όλους του τομείς φυσικά, οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα. Δύο ποτήρια καφέ ημερησίως δεν αποτελούν πρόβλημα.

ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ ΑΡΘΡΟ:

mm

Χριστίνα Μακρατζάκη

Αποφοίτησε ως Διαιτολόγος - Διατροφολόγος από το ΑΤΕΙ. Έχει κάνει μεταπτυχιακό στο Sheffield. Το '14 πήρε την πιστοποίηση Master Practitioner στις Διατροφικές Διαταραχές από το ΚΕΑΔΔ και μετέφερε το γραφείο της από τα Χανιά στη Νέα Ιωνία.

    ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ ΑΡΘΡΟ:

    Γραφτειτε στο newsletter μας:

    Εγγραφείτε στο Newsletter μας

    Αποκτήστε δωρεάν την ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Αρτοποιός ΒΑΖ - Fresh Pastry
    Ταυτόχρονα θα λαμβάνετε newsletter για να ενημερώνεστε σχετικά με όλες τις εξελίξεις στην αρτοποιία - ζαχαροπλαστική.